رادیــــــوگرافی

رادیــــــوگرافی

رادیوگرافی دندانپزشکی تصاویری هستند که از دندان، استخوان و لثه گرفته می‌شوند. این رادیوگرافی‌ها کمک مهمی به تشخیص و درمان مناسب برای هر مراجعه کننده دندانپزشکی است. میزان اشعه بسیار کمی در رادیوگرافی دندان به بیمار تابانده می‌شود و نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری بسیار ناچیز است. برای مشخص کردن دندان‌های شکسته، استخوان‌های آسیب دیده، پوسیدگی، آبسه‌های دندان، تغییرات در ریشه دندان، کیست‌های زیر دندان، بررسی مفصل فک، سرطان‌ها، بررسی رابطه استخوان‌ها و خیلی موارد دیگر که در معاینه چشمی دیده نمی‌شوند کاربرد دارد.

چند روش رادیوگرافی در دندان پزشکی وجود دارند:

• یک نوع آن مربوط به عکس‌هایی موسوم به پری آپیکال است که از تک تک یا گروهی از دندان‌های مجاور هم گرفته می‌شود تا تاج، ریشه، استخوان و بافت‌های اطراف دندان‌ها بررسی شوند. عکس پری اپیکال برای بررسی وضع ریشه و تشخیص مشکلات استخوانی اطراف آن کاربرد دارد. چون در این عکس تحلیل رفتن استخوان اطراف هر دندان دیده می‌شود، از آن برای تشخیص عارضه‌هایی مانند بیماری لثه و تعیین آبسه نیز استفاده می‌شود.

• بایت وینگ به نوع دیگر رادیوگرافی دندان‌ها گفته می‌شود که عمدتاَ برای بررسی پوسیدگی دندانی و تغییراتی که در اثر بیماری لثه و استخوان بوجود می‌آید کاربرد دارد. برای گرفتن این عکس از بیمار خواسته می‌شود تا دهان را ببندد و دندان‌ها را روی فیلم فشار دهد. در هر یک از این عکس‌ها، دندان از تاج تا لبه استخوان آن قابل مشاهده است. علاوه بر این از عکس بایت وینگ برای اطمینان پیدا کردن از مناسب بودن روکش و دیگر ترمیم‌ها و هم‌سطح بودن پرکردگی‌های دندان با دیگر دندان‌ها نیز استفاده می‌شود.

• از عکس OPG یا پانورکس برای طرح درمان‌های ایمپلنت، تشخیص دندان عقل نهفته، مشکلات فک، عفونت، ترک‌های دندانی، کیست‌ها و تومورهای استخوانی استفاده می‌شود. برای گرفتن این عکس دستگاهی دور سر می‌چرخد و کل دهان، از جمله دندان‌های بالا و پایین، نمای کلی فک‌ها، دندان‌ها، سینوس‌ها، ناحیه بینی و مفاصل گیجگاهی فکی را در یک عکس نشان می‌دهد. 

• عکس لترال سفالومتری کل سر را نشان می‌دهد. همیشه از آن برای تهیه طرح درمان‌های ارتودنسی استفاده می‌کند. برای بررسی رابط بین دندان‌ها با هم و همینطور بررسی نیم رخ و رابطه فک‌های بیمار با هم از آن استفاده می‌کنند.

• عکس اکلوزال سقف و کف دهان را نشان می‌دهد. از طریق رادیوگرافی اکلوزال می‌توان دندان‌های اضافی، دندان‌هایی که هنوز از لثه بیرون نزدند، شکاف فک، شکاف سقف دهان ملقب به کام و لب شکری، کیست و آبسه دندانی را مشاهده و ارزیابی کرد. 

• عکس CBCT مانند عکس سه بعدی، برای بررسی ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌شود. عکس CBCT برای تشخیص ناراحتی‌های استخوانی صورت مانند شکستگی‌ها یا تومورها به کار برده می‌شود. در بسیاری از موارد مانند اورتودنسی، دندانپزشکان از اسکن CBCT استفاده می‌کنند، به این دلیل که بسیار قابل اعتماد‌تر و دقیق‌تر است.  

سی تی اسکن قبل از ایمپلنت و جراحی‌های دشوار کشیدن دندان برای ارزیابی وضعیت استخوان نیز انجام می‌شود تا از بروز عارضه‌های احتمالی در طول عمل و پس از آن جلوگیری شود. این تصاویر به جراح کمک می‌کند که بتواند شانس بروز عوارض جانبی در زمان عمل یا بعد از آن را به حداقل برساند.

• سیالوگرافی یا بزاق‌نگار شامل عکسبرداری از غدد بزاقی بعد از تزریق یک رنگ مخصوص می‌باشد. معمولاَ دندانپزشکان از عکسبرداری سیالوگرافی برای تشخیص مشکلات مربوط به غدد بزاقی از قبیل انسداد مجاری آن‌ها و یا بیماری سندرم شوگرن استفاده می‌کنند.

واقعاَ عکس رادیوگرافی دندان به چه درد میخوره؟

اگر قبول کنیم که هر دندانی به اندازه خود محترم، ارزشمند و مفید است و برای نگهداری و درمان هر دندانی نیاز به بررسی كامل وجود دارد، آن‌گاه به ضرورت تهیه رادیوگرافی دندان هم معتقد خواهیم شد. از ضرورت رادیوگرافی دندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دیدن پوسیدگی دندان، دندان‌های نهفته مانند دندان عقل و استخوان‌های آسیب دیده که از دندان حمایت می‌کنند، ریشه‌های شکسته دندان و... 

• دندانپزشکان بدون عکسبرداری ممکن است متوجه مراحل ابتدایی پوسیدگی دندان نشوند. ضمناَ آن دسته از پوسیدگی‌های دندان كه با دید مستقیم چشم قابل تشخیص نیستند (مانند پوسیدگی‌های بین دندانی) نیز با رادیوگرافی به دندانپزشك نشان داده می‌شود.

• ترك‌ها و سایر مشكلات موجود در دندان و یا پركردگی‌های موجود در آن را نشان می‌دهد.

• تشخیص مشکلاتی چون کیست، تومور و آبسه، بعلاوه اگر فردی دچار بیماری‌های لثه شده باشد، به كمك رادیوگرافی‌های دندان می‌شود از مقدار تحلیل استخوانی كه در اثر این بیماری ایجاد می‌شود، آگاه شد.

• یافتن دندان‌هایی که در جای درست خود نیستند و یا به ‌درستی درطول لثه رشد نکردند. 

• کمک به طراحی درمان‌های ارتودنسی برای دندان‌هایی که مرتب نیستند و شلوغ رشد کرده‌اند.

• بررسی وضعیت و موقعیت دندان‌های دائمی در حال رشد در فک کودکانی که هنوز دندان‌های اولیه یا شیری آن‌ها نیفتاده است.

• کمک به طرح ریزی درمانی مناسب برای مواردی چون پوسیدگی‌های گسترده، جراحی، عصب کشی، ایمپلنت دندانی، و نهایتاَ کشیدن دندان.

برای چه افرادی باید رادیوگرافی گرفت؟ 

اگر که دندان پوسیده ندارید و درمعرض ابتلا به پوسیدگی دندان نیستید:

افراد بزرگسال هر ۲ تا ۳ سال یک‌بار، نوجوانان باید هر یک سال و نیم تا ۳ سال یک‌بار و کودکان هر ۱ تا ۲ سال یک‌بار عکسبرداری بایت‌وینگ داشته باشند.

اگر که دندان‌های شما پوسیده و یا در معرض ابتلا به پوسیدگی دندان هستید:

افراد بزرگسال، هر ۶ ماه تا ۱۸ ماه یک‌بارو نوجوانان و کودکان هر ۶ ماه تا ۱۲ ماه یک‌بار باید عکسبرداری بایت‌وینگ داشته باشند.

رادیوگرافی دندان و بارداری

میزان مشکلات دهان و دندان برای خانم‌ها در دوران بارداری افزایش می‌یابد. رادیوگرافی و سی‌تی اسکن دندان یکی از راهکارهای تشخیصی برای این مشکلات است.

مقدار اشعه لازم برای تهیه یک رادیوگرافی از دندان بسیار کم است. میزان بسیار کمی از اشعه در رادیوگرافی‌هایی که از دندان تهیه می‌شود به محل قرارگیری جنین می‌رسد. ضمناَ هر قدر که از ابتدای دوران بارداری دور‌تر شویم، خطرات اشعه رادیوگرافی برای جنین کمتر است. البته اکثر بیماران و دندانپزشکان ترجیح می‌دهند که رادیولوژی را تا زمان زایمان به تاخیر بیاندازند. اما چنانچه شرایط اورژانسی باشد، هیچ مشکل یا نگرانی برای انجام رادیولوژی وجود ندارد و میزان اشعه دریافتی با رعایت احتیاط‌هایی مانند پیشبند سربی دولایه آن‌قدر ناچیز خواهد بود که حتی قابل اندازه گیری نیز نیست. برای رادیولوژی دندان که برای چک آپ دوره‌ای انجام می‌گیرد معمولاً در دوران شیردهی یا تلاش برای بارداری توصیه نمی‌شود.